Met een goed getimed ontbijt komt een patiënt veel beter uit de operatie
Een patiënt heeft er veel baat bij om voor een operatie op het juiste moment nog wat te eten. Door dat goed te regelen, boek je grote winst, blijkt uit onderzoek in het Radboudumc.
Niets eten in de laatste zes uur voor een operatie, en niets drinken in de laatste twee uur. Die instructie zal velen bekend voorkomen. Het is de standaardrichtlijn bij operaties. Voedsel in de maag kan tijdens de narcose in de longen terechtkomen, met schadelijke gevolgen. Voor ingrepen in het ziekenhuis waarbij narcose wordt toegediend, zoals een operatie of een maagonderzoek, is het daarom nodig om nuchter te zijn. Bovendien kan het voedsel het doel van een maagonderzoek belemmeren doordat het zicht op de maagwand slechter is.
Maar in de dagelijkse praktijk wordt die richtlijn geregeld ver opgerekt. Nuchtere periodes van 15 uur voor de operatie zijn bepaald geen uitzondering. Dat levert op zijn beurt ook gezondheidsschade op. Het lichaam raakt in katabolisme; de patiënt teert in op zijn reserves en voelt zich minder goed. “Dit gaat al dertig jaar fout”, zegt Harm van Noort van het Radboudumc in Nijmegen. Hij is zelf verpleegkundige en promoveerde woensdag op onderzoek naar interventies om deze voedingsbalans beter te krijgen.
Voorlichting doet veel
Kleine verschillen in aanpak kunnen uitkomsten wezenlijk veranderen, merkte hij. Duidelijke informatie aan de patiënt over het hoe en waarom van nuchter blijven leidde ertoe dat patiënten actief gingen meewerken aan een juiste balans. “Wij denken vaak dat de instructies wel duidelijk zijn”, zegt Van Noort. “Dat is voor veel patiënten niet zo, zeker gezien de kwetsbare situatie waar ze in zitten.”
Ook concreet voorrekenen van de nuchterheidsperiode deed veel goeds. Het bleek nogal uit te maken of een patiënt te horen kreeg dat die zes uur nuchter moest blijven voor een operatie om 3 uur ’s middags, of dat werd verteld dat een ontbijt om 9 uur ’s ochtends een optimale voorbereiding zou zijn voor deze operatie. De voorgelichte patiënten aten drie keer zo vaak precies ‘op de deadline’, voor drinken gebeurde dat zelfs tien keer zo vaak. Als gevolg ervoeren ze minder dorst, honger, hoofdpijn en angst en voelden ze zich beter.
Dat onderstreept het belang van een goede timing van de laatste drank of maaltijd. Maar het gaat niet voor niets al dertig jaar fout. Om patiënten op tijd te laten eten en drinken, is niet alleen bij de patiënt, maar ook in de ziekenhuizen een cultuuromslag nodig, zegt Van Noort. De welzijnswinst die hier te behalen valt, heeft nog niet voldoende prioriteit. “We focussen nu nog vaak op nuchter houden vanaf middernacht in plaats van op zo lang mogelijk blijven eten en drinken. Van een patiënt die één uur voor een operatie nog iets heeft gegeten maken we een melding. Dat zien we terecht als een veiligheidsprobleem, een fout. Maar als een patiënt te lang niet heeft gegeten melden we dat niet, terwijl dat ook schadelijk is voor de patiënt.”
Een sleutelrol voor de verpleegkundige
De studie sluit aan bij een bredere trend om meer onderzoek te doen naar de effecten van interventies in de verpleegkunde. Dat is een nauwelijks ontgonnen terrein. Veel ziekenhuizen zetten in op een meer centrale rol voor verpleegkundigen, die meer regie moeten pakken in het zorgteam. Onderzoeken als deze helpen door te laten zien wat werkt, denkt Van Noort. “We willen allemaal een lege maag en een comfortabele patiënt. Dat nuchterbeleid is nu een verantwoordelijkheid van iedereen, en dus van niemand. Verpleegkundigen hebben daar een cruciale rol in en die zullen we moeten pakken.”
Lees ook:
Verpleegkundigen moeten ook zichzelf op de schop nemen
De zorg lijdt onder een gebrek aan professionaliteit bij verpleegkundigen. Dat zal deze beroepsgroep en de patiënt in de toekomst nog meer gaan opbreken, meent Jorn Albers, student verpleegkunde aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.